Hemaworst
4 januari 2010, 15:55
De vele topics en reacties die gerelateerd zijn aan het al dan niet verliefd worden op een DVP, deden mij herinneren aan een artikel van Rutger van der Hoeven dat ik ooit in de Groene Amsterdammer heb gelezen. Omkdat ik jullie niet lastig wil vallen met de vele ins en outs van dopamine en neurotransmitters, post ik bij deze een uitgelede versie voor alle beren die maar al te gemakkelijk verdrinken in de chemische cocktail die verliefdheid heet...
- - - - - - - - - - - -
GENOT CHEMISCH ONTRAFELD
Hoe subliem, hemels en uniek genot ook kan voelen, het is niets anders dan chemische prikkeling in onze hersenen. Genot, verliefdheid en verslaving worden allemaal in hetzelfde hersengebied beleefd. Met alle risico’s van dien.
DAT ALLE MENSELIJKE beleving niets anders is dan de chemische en elektrische uitwisseling tussen hersencellen valt misschien te leren en uit te leggen – zoals de oneindigheid van het heelal – maar niet echt te begrijpen. Bij emoties als angst, razernij en verliefdheid blijft het beredeneerbaar dat ze alleen in het hoofd plaatsvinden, hoezeer ze ook als een overweldigende fysieke ervaring kunnen voelen. Maar bij sensaties als pijn, kou of kriebel valt nauwelijks voor te stellen dat ze alleen bestaan uit signalen in ons hoofd.
Hetzelfde geldt voor genot. Of het nu goed eten of dito seks betreft, zon op de huid, een parachutesprong uit een vliegtuig, een drugsroes of dronkenschap, goed gezelschap of liefde, poëzie, promotie op het werk, een stille avond, muziek – hoe fysiek, subliem of rauw genot ook voelt, het is niets anders dan de chemische en elektrische activering van bepaalde zones, cellen en paden in de hersenen. Hoe sterker die activering is, hoe sterker het genot voelt, van mild plezierig tot complete extase.
De zones, cellen en paden in onze hersenen waar wij genot ervaren, worden in de neurowetenschappen samen aangeduid als het ‘beloningssysteem’. Het wordt geactiveerd door signalen uit zintuigen of uit andere hersendelen, die bijvoorbeeld humor, schoonheid of oorzaak en gevolg herkennen. Het beloningssysteem heeft een duidelijk evolutionair doel: het eten van goed voedsel, zoeken van een lekkere slaapplek en het nastreven van seks hielpen onze voorvaderen op voor de hand liggende wijze met overleven. Maar zo eenvoudig is alles niet verklaard: wie verschillende vormen van genot langsgaat, komt al snel lastig uit te leggen verschijnselen tegen. Genieten van rake humor heeft nog een duidelijke sociale functie die evolutionair voordeel kan geven. Bij het genieten van een mooi landschap wordt het al moeilijker. Dat wordt soms als ‘herkennen van een aantrekkelijke habitat’ verklaard, maar daar vallen dan kennelijk voor veel mensen rotskusten en gletsjers onder.
Op z’n kortst gezegd is dopamine genot. Het is een chemische stof die in de hersenen wordt geproduceerd en die van een cel naar een andere kan worden gestuurd. Dergelijke stoffen heten neurotransmitters, en ze worden voortdurend door cellen vrijgemaakt en heen en weer gestuurd in een onvoorstelbaar ingewikkeld en onvoorstelbaar snel proces waarmee de mens denkt en op alle soorten van input reageert. Dopamine is een voor ons zeer aangename neurotransmitter omdat hij bij aankomst een sensatie van genot veroorzaakt.
Die sensatie kan heel licht zijn, maar ook zo sterk dat de meest basale instincten opzij worden gezet. Dat werd aangetoond in een bekend experiment uit de jaren zestig, waarbij in de hersenen van ratten het beloningscentrum direct werd geactiveerd met elektrische schokjes. Ratten die zelf met een knopje controle kregen over die schokjes, drukten die vervolgens in hoog tempo in (tot honderd keer per minuut), zonder verzadigingspunt en zonder rust totdat ze er dood bij neervielen – ze negeerden klaarstaand eten en water en genoten zich op die manier dood (HW: gelukkig lees ik nog in de meeste recensies dat dames opzij worden geschoven ten gunste van de warme maaltijd die in de diverse clubs wordt geserveerd). Bij soortgelijke mensproeven (waarvan er door toenemende weerstand maar weinig zijn geweest) beschreven proefpersonen een orgastische extase.
Het brein zelf blijkt een genotssensatie te kunnen fabriceren. Wie zich van gevaar bewust is, maakt endorfine aan in zijn hersenen. Risico nemen veroorzaakt daarom (naast angst) een enorme rush en een geluksgevoel achteraf – de drijfveer achter risicovolle sporten, die dus ook verslavend kunnen zijn (HW: en wellicht dat vreemdgaan daarom dus ook verslavend kan zijn). En het wordt nog gecompliceerder doordat pijn in een hersenregio wordt beleefd die overlapt met genot. Bij pijn en extreme inspanning maken de hersenen endorfine aan om rust te brengen en de pijn te onderdrukken. En dat leidt tot potentieel verslavende uitwassen zoals zelfmutilatie en joggen.
Zoals de combinatie van genot en pijn al suggereert – hoe dichterlijk – wordt in dezelfde overlappende hersengebieden liefde beleefd. Hersenonderzoekers maken vaak onderscheid tussen drie verschillende vormen van liefde (‘stadia’ genoemd door familie-gerichte Amerikaanse onderzoekers): lust, passie en binding. Bij elke vorm zijn verschillende delen van de hersenen actief en worden verschillende stoffen aangemaakt. Seks en orgasme gaan natuurlijk gepaard met hoge genotsprikkels in de hersenen, maar lust op zich verrassend genoeg niet. Passie, oftewel verliefdheid, laat de andere vormen van liefde ver achter zich als het om dopamine gaat. Het genotsgevoel groeit daarom bij verliefdheid structureel, maar ook de stressveroorzakers norepinephrine en cortisol worden extra actief. Voeg daar een gelijktijdige daling van serotonine aan toe, en het recept voor chaos in het brein is compleet. Serotonine remt namelijk de prikkels voor woede, lichaamstemperatuurstijging, agressie, gemoedswisselingen, slaap en seks- en eetbehoefte. Dwaze verliefdheid is dus een heftige chemische cocktail in het brein.
Gelukkig valt geen mens daar te lang aan ten prooi. Na een jaar blijkt de cocktail uitgewerkt – althans, die wordt niet meer opgeroepen door dezelfde persoon. Over de vraag of de verliefdheidschemie niet langer dan een jaar kán duren, verschillen de meningen. Wel onomstreden is dát die chemie steeds zwakker wordt en dat die na een jaar onherroepelijk is ingeruild voor een andere beloning in de hersenen: samenzijn met de partner (als de relatie goed is, tenminste) wekt dan stoffen op die gevoelens van kalmte en rust veroorzaken – de binding.
De drie vormen van liefde zijn overigens niet compleet gescheiden, maar werken op elkaar in. Enkele proefpersonen uit het boven beschreven experiment waarin elektrische schokjes in de hersenen een orgastische extase opwekten, werden bijvoorbeeld hopeloos verliefd op de laborant die de elektroden had aangebracht. Ook andere testen suggereren dat een orgasme de chemie van verliefdheid een impuls kan geven. ‘Duik nooit in bed met iemand waar je absoluut niet verliefd op wilt worden’, is daarom het standaardadvies dat Helen Fischer, pionier van liefdeonderzoek, haar studenten meegeeft (HW: en dit laatste advies lijkt mij voor de heren-snel-verliefde-beren een knoop in de zakdoek waard...).
Het volledige artikel kun je nalezen op: http://www.groene.nl/2008/28_29/de-onttovering-van-ons-gevoel
- - - - - - - - - - - -
GENOT CHEMISCH ONTRAFELD
Hoe subliem, hemels en uniek genot ook kan voelen, het is niets anders dan chemische prikkeling in onze hersenen. Genot, verliefdheid en verslaving worden allemaal in hetzelfde hersengebied beleefd. Met alle risico’s van dien.
DAT ALLE MENSELIJKE beleving niets anders is dan de chemische en elektrische uitwisseling tussen hersencellen valt misschien te leren en uit te leggen – zoals de oneindigheid van het heelal – maar niet echt te begrijpen. Bij emoties als angst, razernij en verliefdheid blijft het beredeneerbaar dat ze alleen in het hoofd plaatsvinden, hoezeer ze ook als een overweldigende fysieke ervaring kunnen voelen. Maar bij sensaties als pijn, kou of kriebel valt nauwelijks voor te stellen dat ze alleen bestaan uit signalen in ons hoofd.
Hetzelfde geldt voor genot. Of het nu goed eten of dito seks betreft, zon op de huid, een parachutesprong uit een vliegtuig, een drugsroes of dronkenschap, goed gezelschap of liefde, poëzie, promotie op het werk, een stille avond, muziek – hoe fysiek, subliem of rauw genot ook voelt, het is niets anders dan de chemische en elektrische activering van bepaalde zones, cellen en paden in de hersenen. Hoe sterker die activering is, hoe sterker het genot voelt, van mild plezierig tot complete extase.
De zones, cellen en paden in onze hersenen waar wij genot ervaren, worden in de neurowetenschappen samen aangeduid als het ‘beloningssysteem’. Het wordt geactiveerd door signalen uit zintuigen of uit andere hersendelen, die bijvoorbeeld humor, schoonheid of oorzaak en gevolg herkennen. Het beloningssysteem heeft een duidelijk evolutionair doel: het eten van goed voedsel, zoeken van een lekkere slaapplek en het nastreven van seks hielpen onze voorvaderen op voor de hand liggende wijze met overleven. Maar zo eenvoudig is alles niet verklaard: wie verschillende vormen van genot langsgaat, komt al snel lastig uit te leggen verschijnselen tegen. Genieten van rake humor heeft nog een duidelijke sociale functie die evolutionair voordeel kan geven. Bij het genieten van een mooi landschap wordt het al moeilijker. Dat wordt soms als ‘herkennen van een aantrekkelijke habitat’ verklaard, maar daar vallen dan kennelijk voor veel mensen rotskusten en gletsjers onder.
Op z’n kortst gezegd is dopamine genot. Het is een chemische stof die in de hersenen wordt geproduceerd en die van een cel naar een andere kan worden gestuurd. Dergelijke stoffen heten neurotransmitters, en ze worden voortdurend door cellen vrijgemaakt en heen en weer gestuurd in een onvoorstelbaar ingewikkeld en onvoorstelbaar snel proces waarmee de mens denkt en op alle soorten van input reageert. Dopamine is een voor ons zeer aangename neurotransmitter omdat hij bij aankomst een sensatie van genot veroorzaakt.
Die sensatie kan heel licht zijn, maar ook zo sterk dat de meest basale instincten opzij worden gezet. Dat werd aangetoond in een bekend experiment uit de jaren zestig, waarbij in de hersenen van ratten het beloningscentrum direct werd geactiveerd met elektrische schokjes. Ratten die zelf met een knopje controle kregen over die schokjes, drukten die vervolgens in hoog tempo in (tot honderd keer per minuut), zonder verzadigingspunt en zonder rust totdat ze er dood bij neervielen – ze negeerden klaarstaand eten en water en genoten zich op die manier dood (HW: gelukkig lees ik nog in de meeste recensies dat dames opzij worden geschoven ten gunste van de warme maaltijd die in de diverse clubs wordt geserveerd). Bij soortgelijke mensproeven (waarvan er door toenemende weerstand maar weinig zijn geweest) beschreven proefpersonen een orgastische extase.
Het brein zelf blijkt een genotssensatie te kunnen fabriceren. Wie zich van gevaar bewust is, maakt endorfine aan in zijn hersenen. Risico nemen veroorzaakt daarom (naast angst) een enorme rush en een geluksgevoel achteraf – de drijfveer achter risicovolle sporten, die dus ook verslavend kunnen zijn (HW: en wellicht dat vreemdgaan daarom dus ook verslavend kan zijn). En het wordt nog gecompliceerder doordat pijn in een hersenregio wordt beleefd die overlapt met genot. Bij pijn en extreme inspanning maken de hersenen endorfine aan om rust te brengen en de pijn te onderdrukken. En dat leidt tot potentieel verslavende uitwassen zoals zelfmutilatie en joggen.
Zoals de combinatie van genot en pijn al suggereert – hoe dichterlijk – wordt in dezelfde overlappende hersengebieden liefde beleefd. Hersenonderzoekers maken vaak onderscheid tussen drie verschillende vormen van liefde (‘stadia’ genoemd door familie-gerichte Amerikaanse onderzoekers): lust, passie en binding. Bij elke vorm zijn verschillende delen van de hersenen actief en worden verschillende stoffen aangemaakt. Seks en orgasme gaan natuurlijk gepaard met hoge genotsprikkels in de hersenen, maar lust op zich verrassend genoeg niet. Passie, oftewel verliefdheid, laat de andere vormen van liefde ver achter zich als het om dopamine gaat. Het genotsgevoel groeit daarom bij verliefdheid structureel, maar ook de stressveroorzakers norepinephrine en cortisol worden extra actief. Voeg daar een gelijktijdige daling van serotonine aan toe, en het recept voor chaos in het brein is compleet. Serotonine remt namelijk de prikkels voor woede, lichaamstemperatuurstijging, agressie, gemoedswisselingen, slaap en seks- en eetbehoefte. Dwaze verliefdheid is dus een heftige chemische cocktail in het brein.
Gelukkig valt geen mens daar te lang aan ten prooi. Na een jaar blijkt de cocktail uitgewerkt – althans, die wordt niet meer opgeroepen door dezelfde persoon. Over de vraag of de verliefdheidschemie niet langer dan een jaar kán duren, verschillen de meningen. Wel onomstreden is dát die chemie steeds zwakker wordt en dat die na een jaar onherroepelijk is ingeruild voor een andere beloning in de hersenen: samenzijn met de partner (als de relatie goed is, tenminste) wekt dan stoffen op die gevoelens van kalmte en rust veroorzaken – de binding.
De drie vormen van liefde zijn overigens niet compleet gescheiden, maar werken op elkaar in. Enkele proefpersonen uit het boven beschreven experiment waarin elektrische schokjes in de hersenen een orgastische extase opwekten, werden bijvoorbeeld hopeloos verliefd op de laborant die de elektroden had aangebracht. Ook andere testen suggereren dat een orgasme de chemie van verliefdheid een impuls kan geven. ‘Duik nooit in bed met iemand waar je absoluut niet verliefd op wilt worden’, is daarom het standaardadvies dat Helen Fischer, pionier van liefdeonderzoek, haar studenten meegeeft (HW: en dit laatste advies lijkt mij voor de heren-snel-verliefde-beren een knoop in de zakdoek waard...).
Het volledige artikel kun je nalezen op: http://www.groene.nl/2008/28_29/de-onttovering-van-ons-gevoel